این ماده اغلب به عنوان یک صبحانه مقوی در کنار شیره انگور، خرما یا توت مصرف می شود، اما در تهیه بسیاری از غذاها، دسرها، سس ها و خوراکی های سنتی نیز کاربرد دارد. ارده دارای رنگ کرم متمایل به قهوه ای روشن بوده و طعمی لطیف، مغزی و کمی تلخ دارد که در ترکیب با شیرینی جات بسیار دلپذیر می شود.
ارده چیست
ارده، که در برخی نقاط با نام “طحینه” نیز شناخته می شود، یک خمیر روغنی و مغذی است که از دانه های کنجد تهیه می شود. این ماده ی خوراکی از دیرباز در رژیم غذایی مردم ایران، کشورهای خاورمیانه، مدیترانه ای و حتی شرق آسیا جایگاه ویژه ای داشته است. ارده نه تنها به دلیل طعم خاص و غنی اش مورد توجه است، بلکه خواص درمانی و ارزش غذایی بالایی نیز دارد.
طبع ارده چیست؟
در طب سنتی ایران، خوراکی ها بر اساس ویژگی های حرارتی و رطوبتی به چهار طبع اصلی گرم، سرد، خشک و تر تقسیم می شوند. شناخت طبع هر ماده غذایی به ما کمک می کند تا آن را در کنار مواد مکمل مصرف کنیم و از بروز عدم تعادل در بدن جلوگیری نماییم. طبع ارده گرم و خشک است.
به همین دلیل، مصرف آن برای افرادی که دارای طبع گرم و خشک هستند، ممکن است باعث بروز مشکلاتی مانند افزایش حرارت بدن، جوش زدن، بی خوابی یا تپش قلب شود. در این موارد توصیه می شود که ارده را با مواد غذایی دارای طبع سرد و تر مانند شیره توت، شیره انگور یا خرما مصرف کنند تا تعادل حرارتی بدن حفظ شود.
از سوی دیگر، افرادی که دارای طبع سرد هستند (مثلاً کسانی که معمولاً احساس سردی، سستی یا خستگی دارند)، با مصرف ارده می توانند احساس گرما، انرژی و نشاط بیشتری پیدا کنند. به ویژه در فصول سرد سال، خوردن ارده در وعده صبحانه یا عصرانه می تواند به گرم نگه داشتن بدن کمک کند.
طرز تهیه ارده
فرآیند تهیه ارده، گرچه ممکن است ساده به نظر برسد، اما نیازمند دقت و ظرافت خاصی است تا کیفیت محصول نهایی حفظ شود. در ادامه مراحل سنتی تهیه ارده را به طور کامل شرح می دهیم:
۱. پاک سازی دانه های کنجد
ابتدا دانه های کنجد باید به خوبی تمیز شوند تا هرگونه سنگ ریزه، ناخالصی و پوسته ی اضافی از آن ها جدا گردد. این مرحله برای تضمین بهداشت و کیفیت ارده بسیار مهم است.
۲. خیساندن و پوست گیری
دانه های تمیزشده در آب خیسانده می شوند. این کار موجب نرم شدن کنجد و جدا شدن پوسته قهوه ای روی آن می شود. برخی تولیدکنندگان از آب گرم یا حتی آب نمک برای کمک به فرایند پوست گیری استفاده می کنند.
۳. بو دادن (رُست کردن)
کنجدهای پوست کنده، روی حرارت ملایم بو داده می شوند. این مرحله بسیار حساس است، چرا که حرارت بیش از حد باعث تلخی و سوختگی کنجد شده و کیفیت ارده را کاهش می دهد. بو دادن باعث آزاد شدن روغن طبیعی دانه ها و عطر دلپذیر آن می شود.
۴. آسیاب کردن
پس از بو دادن، دانه ها در آسیاب های سنگی یا صنعتی خرد می شوند تا به شکل خمیر نرمی درآیند. این خمیر، ارده خالص است و اگر با کیفیت تهیه شود، نیازی به هیچ افزودنی ندارد.
در روش های سنتی، آسیاب های سنگی با فشار یکنواخت و دمای پایین کار می کنند و همین موضوع باعث حفظ خواص طبیعی ارده می شود.
فواید ارده
ارده به عنوان یک ماده ی مغذی و انرژی زا، فواید فراوانی برای سلامت بدن دارد. برخی از مهم ترین خواص آن عبارت اند از:
۱. تقویت قلب و عروق
ارده سرشار از چربی های غیراشباع و سالم مانند اسیدهای چرب امگا-۳ و امگا-۶ است. این چربی ها با کاهش کلسترول بد (LDL) و افزایش کلسترول خوب (HDL) به سلامت قلب کمک می کنند.
۲. افزایش انرژی و رفع خستگی
میزان کالری بالای ارده، آن را به یک منبع عالی انرژی تبدیل می کند. مصرف آن به خصوص در وعده صبحانه یا در روزهای سرد سال باعث گرمی بدن و افزایش قوای جسمی می شود.
۳. تقویت استخوان ها و دندان ها
وجود مقادیر بالایی از کلسیم، منیزیم و فسفر در ارده به رشد استخوان ها، حفظ تراکم استخوانی و جلوگیری از پوکی استخوان کمک می کند. این خاصیت به ویژه برای کودکان در حال رشد و سالمندان اهمیت دارد.
۴. بهبود سلامت پوست و مو
ویتامین E، روی و آنتی اکسیدان های موجود در ارده به بازسازی سلول های پوستی، جلوگیری از چین وچروک و بهبود رشد مو کمک می کنند. همچنین، اسیدهای چرب مفید آن به نرمی و لطافت پوست کمک می کنند.
۵. تقویت سیستم ایمنی
ارده دارای ترکیباتی مانند سلنیوم و مس است که نقش مهمی در تقویت سیستم دفاعی بدن دارند و باعث کاهش التهاب های مزمن می شوند.
کاربرد ارده در مصارف غذایی
ارده به دلیل طعم خاص و بافت خامه ای اش، در بسیاری از غذاها و خوراکی ها کاربرد دارد. این کاربردها در فرهنگ های مختلف غذایی به اشکال گوناگون دیده می شود:
۱. صبحانه با شیره
در ایران رایج ترین روش مصرف ارده، ترکیب آن با شیره خرما، توت یا انگور است. این ترکیب علاوه بر طعمی دلنشین، یک منبع انرژی قوی محسوب می شود و برای شروع یک روز پرانرژی بسیار مناسب است.
۲. تهیه حلوا و دسر
ارده در تهیه حلوا ارده، حلوا شکری، کیک کنجدی و شیرینی های سنتی مثل “نان خرمایی” یا “شیرینی ارده ای” کاربرد دارد.
۳. سس و چاشنی
در بسیاری از غذاهای عربی و مدیترانه ای از ارده برای تهیه سس استفاده می شود. به عنوان مثال، سس طحینه یکی از چاشنی های اصلی برای فلافل، حمص و کباب های عربی است که از ترکیب ارده، آب لیمو، سیر و کمی آب تهیه می شود. روغن ارده یکی از سالم ترین گزینه ها برای پخت و پز به شمار می رود. این روغن دارای نقطه دود نسبتاً بالا بوده و در برابر حرارت مقاومت خوبی دارد، بنابراین برای سرخ کردن ملایم، تفت دادن و حتی پخت غذاهای سنتی مناسب است
تفاوت ارده اصل و تقلبی؛ ارده اصل را از کجا بشناسیم؟
با افزایش تقاضا برای ارده، متأسفانه نمونه های تقلبی آن نیز در بازار مشاهده می شود. شناخت ارده اصل از تقلبی نیاز به دقت دارد. در ادامه به نکاتی اشاره می کنیم که در تشخیص ارده مرغوب به شما کمک می کنند:
ویژگی های ارده اصل:
- رنگ طبیعی: ارده اصل دارای رنگ کرم روشن تا قهوه ای مایل به زرد است. رنگ های خیلی روشن یا سفید ممکن است نشانه استفاده از رنگ مصنوعی یا افزودنی باشد.
- طعم خاص و طبیعی: طعم ارده اصل کمی تلخ و بسیار مغذی است. ارده ای که طعمی شیرین، بسیار شور یا بی مزه داشته باشد، احتمالاً دارای افزودنی یا ناخالصی است.
- بافت یکنواخت: ارده باکیفیت دارای بافتی نرم، روان و بدون دانه های جامد است. ته نشینی زیاد روغن یا دوفازی شدن ممکن است نشانه ای از فرآیند نادرست تولید باشد.
- بوی مطبوع کنجد: ارده باید بوی طبیعی و خوشایند کنجد بوداده بدهد. هرگونه بوی ماندگی، ترشی یا مواد شیمیایی نشان دهنده فساد یا تقلب است.
ارده یکی از فرآورده های ارزشمند حاصل از کنجد است که هم در طب سنتی و هم در رژیم های غذایی نوین جایگاه خاصی دارد. خواص فراوان، طعم دلچسب و کاربردهای گسترده آن، ارده را به یکی از بهترین گزینه ها برای مصرف روزانه تبدیل کرده است. تهیه ارده اصل از منابع معتبر و شناخت ویژگی های آن می تواند تضمین کننده بهره بردن از فواید کامل این ماده غذایی باشد. اگر به دنبال یک ماده طبیعی، انرژی زا و مفید برای سلامتی هستید، ارده می تواند انتخابی بسیار مناسب باشد.
